J.H. Wijsmuller (1855-1925)
Schilder van landschappen, zee- en stadsgezichten
Welkom op mijn website over de kunstschilder, aquarellist en etser J.H. Wijsmuller (Amsterdam, 1855-1925).
Wijsmuller wordt wel een impressionist van de School van Allebé (beter bekend als het Amsterdams Impressionisme) genoemd. Kunsthistorisch gezien behoort hij tot de tweede generatie van de Haagse School.
Naast werk van de schilder zijn hier originele foto's uit zijn nalatenschap te zien.
Lees over Wijsmullers afkomst en over de stappen die hij zette om zijn droom,
kunstschilder worden, te verwezenlijken.
Bekijk de foto's - en lees over de uitstapjes - die ik maakte in het voetspoor van deze veelzijdige kunstenaar.
Afkomst
Weißmüller werd Wijsmuller
In de 18e eeuw nam onder een groot deel van de bevolking de armoede toe en de economische vooruitzichten verslechterden. Veel Duitsers vertrokken naar de Nederlanden en naar Amerika.
Zo verliet de smid Georg Michael Weißmüller zijn woonplaats Bächlingen, gelegen in het Jagst-dal, en reisde naar Amsterdam. Daar werd hij in 1778 geregistreerd in het "Communicanten Boek 1778" van de Evangelisch Lutherse Gemeente. Hij liet zijn naam toen wijzigen in Jurriaan Wijsmuller.
Zowel Jan Hillebrand als Johannes Franciscus (1876 - 1923) de oprichter van de rederij Bureau Wijsmuller, stammen af van deze smid.
Jan Hillebrand werd in 1855 geboren als vierde kind van horlogemaker Abraham J.M. Wijsmuller en zijn vrouw Maria Gesina Tierie. Het gezin telde uiteindelijk negen kinderen.
Zijn geboortehuis stond aan de Kampersteiger 178 (later nr. 7), tegenwoordig Prins Hendrikkade 55, vlakbij de plek waar sinds 1887 de Basiliek van de Heilige Nicolaas staat.
Als zoon van een horlogemaker lag het voor de hand dat Jan Hillebrand Wijsmuller in de voetsporen van zijn vader zou treden. Zijn hart lag echter bij het tekenen en schilderen.
Deze aquarel van De Hogesluis te Amsterdam, met op de achtergrond het Paleis voor Volksvlijt, maakte hij rond 1871. In die tijd was hij zich nog volop aan het bekwamen in alle facetten van de schilderkunst.
'Ik wil schilderen, en niets anders....'
Nabloei Haagse School
Schakel tussen oudere en jongere schilders van de Haagse School
Toen Wijsmuller begon met schilderen, was de weg in zijn genre, de Haagse School,
voor een groot gedeelte al gebaand.
Er was gebroken met de traditionele wijze van schilderen. Een nieuwe tijd brak aan!
Wijsmuller behoort tot de tweede generatie ofwel de nabloei van de Haagse School.
Wijsmullers gezin
Familieman?
Jan Hillebrand trouwde in 1891 met de 7 jaar jongere Agatha Giesinger.
Ook zij was een geboren Amsterdamse.
Jan en Agatha kregen drie zonen: Jan (1892), Karel (1895) en Paul (1902).
Op de foto's denken we meisjes te zien. Niets is minder waar.
Deze modeblog gaat over jongensjurkjes en waarom ze in die tijd werden gedragen.
Wijsmuller hield zich niet bezig met de opvoeding van zijn drie zonen.
Wel was er tijd voor uitstapjes of zelfs vakanties, zoals naar Noordwijk.
Momenten van huiselijkheid zijn op de gevoelige plaat vastgelegd.
Het gezin woonde in de loop van de jaren op verschillende adressen in Amsterdam. In de Anna van den Vondelstraat, waar zich tevens Wijsmullers atelier bevond, woonden ze tot aan zijn dood in 1925.
 Agatha en Jan jr |  Jan jr |  V.l.n.r. Jan jr, Agatha, Karel, Paul en Jan Hillebrand |  Paul |
|---|
Amsterdam in Wijsmullers tijd
Van grachtenwater naar leidingwater &
De aanleg van het Centraal Station
Rond 1855, het geboortejaar van J.H. Wijsmuller, was Amsterdam overvol. Sinds het begin van de 19e eeuw was de bevolking enorm gegroeid. Een geboorteoverschot, vernieuwing van de handel, nieuwe industrie en nieuwe vormen van bedrijvigheid lagen hieraan ten grondslag.
De leefomstandigheden van de onderklasse werden steeds slechter. Dit leidde tot de eerste liefdadige initiatieven bij welgestelde burgers om de huisvesting en gezondheid van arbeiders te verbeteren.
In 1853 kwam, dankzij de Amsterdamse schrijver en politicus Jacob van Lennep, de eerste waterleiding tot stand.
Tot dan toe dronken Amsterdammers nog water uit de grachten. De riolering kwam hier ook op uit, wat zorgde voor ziektes en epidemieën. In de jaren ’60 van de 19e eeuw kregen veel steden te maken met een uitbraak van cholera. Dankzij de waterleiding bleef Amsterdam hiervoor gespaard.
Wijsmullers grachten, zoals hier de Herengracht, waren schilderachtig. Het water leek schoner dan het was....
De opkomst van de spoorwegen in de 19e eeuw droeg bij tot groei van de handel en het verkeer. Het Centraal Station werd in 1889 geopend. Vanuit de stad waren er nu spoorverbindingen in de richting van Haarlem, Zaandam, Utrecht en Hilversum en naar de rest van Europa.
IJzer en stoom speelden vanaf toen een belangrijke rol. Deze periode werd daarom wel de IJzeren Eeuw genoemd.
Wijsmuller legde de grondwerken voor het Centraal Station in olieverf op doek vast.
Amsterdamse grachten
In zijn eerste jaren als kunstschilder werkte Wijsmuller vooral in zijn geboortestad Amsterdam.
Hij maakte er talloze schetsen en tekeningen, die hij vervolgens in zijn atelier in olieverf of waterverf uitwerkte.
Een schilderachtiger tafereel dan een Amsterdamse gracht bestaat bijna niet.
 Gezicht op de Lindengracht | |
|---|---|
 De Houtgracht gezien naar de Zwanenburgwal en de Raamgracht |  Het Singel |
Wijsmuller en ik
Mijn naam is Damiët Philippona. Ik ben een achterkleindochter van J.H. Wijsmuller en ben letterlijk tussen zijn schilderijen opgegroeid.
In de loop van de jaren ben ik me steeds meer gaan verdiepen in zijn oeuvre.
Tijdens mijn zoektocht naar 'nieuw' werk, word ik nog vaak verrast door Wijsmullers kwaliteit als schilder, aquarellist en etser. Ik ben blij dat ik de mogelijkheid heb om veel meer mensen kennis te laten maken met deze schilder van de nabloei Haagse School.
Wijsmuller in Noordwijk
Hier kwam Wijsmuller graag; rond 1900 verbleef hij er meerdere keren maandenlang met zijn gezin en vrienden.
Natuurlijk schilderde hij ook in - en rond dit vissersdorpje. In olieverf op doek legde hij het dorp, de zee
en de mensen die van haar opbrengst leefden, zoals schelpenvissers, vast.
In het huidige Noordwijk is niet zoveel te herkennen van het pittoreske plaatsje van rond 1900.
Gelukkig is er Museum Noordwijk waar Noordwijks historie èn een
aantal prachtige werken van Wijsmuller te zien zijn.
Katwijk
De enige kerk die direct aan de Nederlandse kust staat, is vernoemd
naar de schutspatroon van de vissers, de apostel Andreas.
De Andreaskerk is daarnaast bekend onder de naam de Oude Kerk of als het witte kerkje aan zee.
In het Katwijks Museum is Wijsmullers fraaie werk ‘Katwijk aan Zee’
met de Oude Kerk en enkele bomschuiten te bewonderen.
Op de plek waar Wijsmuller zat te schilderen, staat tegenwoordig
een informatiebord waarop het schilderij te zien is.
'Zijn' Oude Kerk prijkt tevens op de omslag van het boekje 'De Oude Kerk geschilderd'.
Het Groene Hart van Nederland
Noorden Nieuwkoop
Wijsmuller hield van zijn stad Amsterdam.
Maar hij had ook behoefte aan rust en groen. Zo was hij regelmatig met schildersezel en kist in de omgeving van Noorden Nieuwkoop te vinden.
Soms kwam hij er met zijn vrouw Agatha, andere keren met collega-schilders, zoals Weissenbruch en Roelofs.
Op een prachtige lentedag trad ik in zijn voetsporen en fotografeerde de plekken die hij had geschilderd.
Noorden, toen en nu!
"...geliefd door het publiek is hij een selfmade man,
begaafd met groot talent en met eene daardoor steeds stijgende
reputatie."
Hendrik Maarten Krabbé, 1884
Lees en bekijk hier zijn portret van Wijsmuller
Verkocht
Dorpsstraatje aan het water
Opleiding
Wijsmuller woonde de tekenklas bij van Felix Meritis in Amsterdam. Hier leerde hij Nicolaas Van der Waay kennen, met wie hij levenslang bevriend zou blijven. Ze studeerden samen onder August Allebé aan de Rijksakademie van beeldende kunsten en deelden enige tijd een atelier. Ze waren beiden lid van
Arti et Amicitiae.
De kwaliteit van Wijsmullers werk bleef niet onopgemerkt. Rond 1878 ontving hij een koninklijke subsidie. Dit gaf hem de de gelegenheid zich vrijuit te ontwikkelen als kunstenaar.
Wijsmuller vertrok naar Den Haag om te studeren aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten en werd lid van de Haagse Pulchri Studio.
Na Den Haag volgde hij korte tijd de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten van Brussel.
Zijn geboortestad Amsterdam lokte. Vanaf 1881 tot aan zijn dood in 1925 zou hij hier blijven wonen.
In 1883 won Wijsmuller de Willink van Collenprijs. Meer prijzen en onderscheidingen volgden; nationaal en internationaal.
Met vrienden richtte hij het genootschap M.A.B. (een verwijzing naar de Italiaanse kunstschilder, beeldhouwer, architect en dichter Michel Angelo Buonarroti) op.
Afbeelding: vier leden van dit gezelschap. V.l.n.r. Wijsmuller, Van der Waay, Oldewelt en Witkamp, 1882. Reproprent door Willem Steelink sr. naar een schilderij van Van der Waay. Bron: Stadsarchief Amsterdam.
Wijsmuller en ik
Sinds mijn kinderjaren is J.H. Wijsmuller een magische naam. Thuis en bij familie zag ik prachtige schilderijen waarop in een hoekje die naam was geschreven.
J.H. Wijsmuller was de opa van mijn moeder en van mijn ooms en tantes. Hij overleed in 1925, voordat de meesten van hen werden geboren. Toch spraken ze met een zekere eerbied en grote bewondering over de schilder; alsof ze hem persoonlijk hadden gekend.
Mijn grootvader Jan, de oudste zoon van de schilder, zat vol verhalen en anekdotes. Hij en zijn broers Karel en Paul koesterden de vele schetsen, tekeningen, aquarellen en olieverfschilderijen die hen na het overlijden van hun vader waren nagelaten.
Lange tijd was Wijsmuller een gevierd schilder, wiens werk op alle tentoonstellingen en kunstveilingen vertegenwoordigd was. Na een overzichtstentoonstelling in het Stedelijk Museum Amsterdam in 1955, ter ere van zijn honderdste geboortedag, werd het wat stiller rond hem.
Onder het pseudoniem Philip Wijs (een eerbetoon aan mijn moeder Antie PHILIPpona-WIJSmuller) heb ik Wijsmullers naam in de afgelopen jaren weer meer bekendheid gegeven.
Aanvankelijk richtte ik me met zijn vele Amsterdamse stadsgezichten tot liefhebbers van het Oude Amsterdam, de stad waar hij zijn eerste stappen als kunstschilder heeft gezet. Maar Wijsmuller schilderde veel meer dan stadsgezichten. Op deze Website en op de Facebookpagina J.H. Wijsmuller / Philip Wijs Photos & Art laat ik zien dat hij ook in landschappen en zee- & dorpsgezichten uitblonk.